ArchiMate - A New Hope

Kurumsal Mimari (KM) disiplinini oluştururken veya çalıştırırken, aşağıdaki cevaplaması zor sorulardan kaçmak imkansız:

• Modellerimde, KM alanımdaki hangi katmanlardaki, hangi nesneleri kullanacağım?
  TOGAF da kullansanız, başka bir framework de kullansanız, ‘yöneteceğim’ dediğiniz mimari katmanları ve nesneleri sız belirleyeceksiniz. ‘Altyapıya girmeyeceğim, banane!’ diyebilirsiniz.
• Farklı paydaşlar için nasıl modeller üretmeliyim?
  İş birimine gösterdiğiniz sunumu yazılım birimlerine gösterirseniz ‘burada yeterli detay yok’ diyeceklerdir. Yazılım birimine gösterdiğiniz sunumu C-level a gösterirseniz ‘bize anlayacağımız şekilde ve kısa anlat. 10 dakikan var!’ deme olasılıkları yüksek. Bu sebeple KM disiplininin ilgilendirdiği tüm paydaşlar için ilgili nesneler ile uygun bakış açılarında, uygun bir sunum katmanınız olmalı.
• Geliştireceğim modellerde standardı nasıl sağlayacağım? Framework üm belli bir olgunlukta ama ya modellerim?
  Framework dokümantasyonunuz tamamlanmış ve her gelen yeni eleman bu belgeler ile belirli bir noktaya gelebilecek durumda olabilir. Peki modelleri okuma ve yaratma konusunda yeni gelen elemanlarınız veya kurumun diğer çalışanları ne yapacak? En iyisi ortak (ve mümkünse standart) bir dil kullanmak.

Her soruda olduğu gibi, bu soruları ilk soran ilk olmayacaksınız. Hollanda’lı bir ekip bu (ve muhtemelen çok daha fazla soruyu) sormuş ve tüm bu modelleme konuları için ortak/standart/kolay/görsel bir dil oluşturma yoluna gitmişler. Sonuç: ArchiMate. Üniversiteler ve araştırma merkezlerinin iki yıldan fazla bir süre üzerinde çalıştığı ArchiMate’in sahipliği 2008’de The Open Group’a (TOG) devredilmiş. Şu anda TOG’taki diğer forumlar gibi üzerinde çok fazla paydaşın çalıştığı bir standart haline gelmiş.

ArchiMate temelde bir modelleme dili. TOGAF ı temel alarak hazırlanmış, tanımlı bir metamodeli olan, açık kaynak, bağımsız, farklı paydaşlara yönelik görselleştirme, analiz ve tanımlama amaçlı kullanılan, görsel bir modelleme dili. ArchiMate tüm olası durumları ve senaryoları bütün detayı ile kapsayabilecek şekilde tasarlanmamış – basit olmasına özen gösterilmiş. Kendi ifadeleri ile öğrenme ve kullanım kolaylığı adına, pratikte ortaya çıkabilecek ‘ortak’ durumların %80 i için yeterli olabilecek kapsamda bir dil geliştirilmiş.

Dilin yapısına (sadede) gelelim. Dil TOGAF’ta adreslenen üç mimari katmanı adresleyecek yapısal öğeler üzerine kurulmuş. Bu 3 katmanda da, öğeler doğaları gereği kategorize edilmiş: (yazıyı hazırlarken sadece MSPaint kullanabildim :(( )

‘Doğaları gereği’ derken kastım ne? Aslında cümlenin öğeleri gibi düşünebiliriz:

• Active structure: Herhangi bir ‘davranış’ta bulunma yeteneği olan öğelerdir. Cümlemizin öznesi olarak düşünebiliriz. Örneğin iş aktörleri, uygulama bileşenleri veya cihazlar gibi.
• Behavior: Bir veya birden fazla active structure tarafından gerçekleştirilen ‘aktivite’lerdir. Cümlemizin yüklemidir. Örneğin süreçler, servisler, fonksiyonlar gibi.
• Passive structure: Active structurelar tarafından, üzerinde bir aktivite gerçekleştirilen öğelerdir. Yani, cümlemizin nesnesi. Örneğin veri nesneleri gibi.  

ArchiMate metamodelinde iki kavram daha var; kafa karıştıracak iki ArchiMate kavramı daha: Service ve Interface. Service, bir sistemin, iç çalışma detayını gizleyerek, çevresinin kullanımına açtığı ve değer üreten bir işlev seti olarak tanımlanıyor. Bildiğimiz evrensel servis tanımının neredeyse aynısı. Ama bu, Behavior öğelerinde örnek verdiğimiz servisten farklı. Service kavramı tamamen yukarıda tanımlanan öğelerin aralarındaki etkileşimi tanımlamak için kullanılıyor. Interface ise, Service in çevrenin kullanımına açıldığı erişim noktasını ifade ediyor. Özetle: Active structure lar, Interface ler üzerinden eriştiği Service ile, Passive Structure lar üzerinde Behavior lar gerçekleştirir. Bu çok kötü Türkçe-İngilizce cümle sizi yorduysa, aşağıdaki ArchiMate metamodeli daha açıklayıcı olacaktır.

Buraya kadar yeteri kadar karmaşık anlatabildim sanırım :) Yazının ikinci bölümünde işleri biraz daha karıştırmayı düşünüyorum. En kısa zamanda tamamlayıp buradan paylaşacağım...